ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΟΣΑ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΒΑΠΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ;
Στις Βυζαντινές εικόνες της Βάπτισης του Κυρίου:
❋ Ο ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΣ βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας.
❋ ΒΡΑΧΙΑ υπάρχουν δεξιά κι αριστερά του.
❋ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ βρίσκεται στο μέσο του ποταμού.
Άλλοτε στις πιο παλιές ανατολικής τέχνης εικόνες είναι γυμνός με μια ελαφρά κλίση και λίγο διασταυρωμένα τα πόδια με σκοπό να καλύψει το φύλο, σύμφωνα και με τον ύμνο του Εσπερινού που λέει: «γύμνωσιν αισχίστην περιστέλλων Αδάμ τω προπάτορι, απογυμνούσαι εκουσίως».
Άλλοτε πάλι, σε πιο νέες εικόνες της Ορθόδοξης Ανατολικής τέχνης, για λόγους σεμνότητας, (επηρεαζόμενες από την δυτική εικονογραφία που δεν υπάρχει αντίληψη του συμβολισμού της γύμνωσης), ο Ιησούς φοράει περίζωμα.
❋ Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ βρίσκεται στα δεξιά του Κυρίου, ντυμένος χιτώνα ή ιμάτιο απλό ρούχο) πάνω από την μηλωτή ένδυμα από τρίχα καμήλας).
Στην Ορθόδοξη αγιογραφία ο Πρόδρομος με δέος και σε στάση υπόκλισης βαπτίζει τον Ιησού, «απτόμενος της κορυφής του Δεσπότου». Δηλαδή, ρίχνει νερό με τα χέρια του, αγγίζοντας το κεφάλι του Χριστού.
Στη δυτική ζωγραφική, ο Χριστός δεν ζωγραφίζεται μέσα στο νερό αλλά πάνω στα βράχια και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος Του χύνει νερό στο κεφάλι από κάποιο κύπελλο. Έχουμε δηλαδή παράσταση του δια ραντισμού βαπτίσματος της καθολικής εκκλησίας, ενώ οι ορθόδοξες βυζαντινές υπενθυμίζουν το δια «καταδύσεως» Βάπτισμα σύμφωνα με το «ανέβη από του ύδατος» (Ματθ. 3, 16) , αλλά και με το κήρυγμα του Κυρίλλου Ιεροσολύμων.
Στις Βυζαντινές εικόνες της Βάπτισης του Κυρίου:
❋ Ο ΙΟΡΔΑΝΗΣ ΠΟΤΑΜΟΣ βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας.
❋ ΒΡΑΧΙΑ υπάρχουν δεξιά κι αριστερά του.
❋ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ βρίσκεται στο μέσο του ποταμού.
Άλλοτε στις πιο παλιές ανατολικής τέχνης εικόνες είναι γυμνός με μια ελαφρά κλίση και λίγο διασταυρωμένα τα πόδια με σκοπό να καλύψει το φύλο, σύμφωνα και με τον ύμνο του Εσπερινού που λέει: «γύμνωσιν αισχίστην περιστέλλων Αδάμ τω προπάτορι, απογυμνούσαι εκουσίως».
Άλλοτε πάλι, σε πιο νέες εικόνες της Ορθόδοξης Ανατολικής τέχνης, για λόγους σεμνότητας, (επηρεαζόμενες από την δυτική εικονογραφία που δεν υπάρχει αντίληψη του συμβολισμού της γύμνωσης), ο Ιησούς φοράει περίζωμα.
❋ Ο ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΒΑΠΤΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ βρίσκεται στα δεξιά του Κυρίου, ντυμένος χιτώνα ή ιμάτιο απλό ρούχο) πάνω από την μηλωτή ένδυμα από τρίχα καμήλας).
Στην Ορθόδοξη αγιογραφία ο Πρόδρομος με δέος και σε στάση υπόκλισης βαπτίζει τον Ιησού, «απτόμενος της κορυφής του Δεσπότου». Δηλαδή, ρίχνει νερό με τα χέρια του, αγγίζοντας το κεφάλι του Χριστού.
Στη δυτική ζωγραφική, ο Χριστός δεν ζωγραφίζεται μέσα στο νερό αλλά πάνω στα βράχια και ο Ιωάννης ο Πρόδρομος Του χύνει νερό στο κεφάλι από κάποιο κύπελλο. Έχουμε δηλαδή παράσταση του δια ραντισμού βαπτίσματος της καθολικής εκκλησίας, ενώ οι ορθόδοξες βυζαντινές υπενθυμίζουν το δια «καταδύσεως» Βάπτισμα σύμφωνα με το «ανέβη από του ύδατος» (Ματθ. 3, 16) , αλλά και με το κήρυγμα του Κυρίλλου Ιεροσολύμων.
❋ ΕΝΑ ΚΥΑΝΟ ΗΜΙΚΥΚΛΙΟ πάνω από τον Χριστό, εικονίζει τον Ουρανό.
❋ ΕΝΑ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ, είναι η σωματική μορφή «σωματικώ είδει» (Λουκ. 3, 22) που πήρε το Άγιο Πνεύμα και που κατεβαίνοντας από τον Ουρανό, στέκεται πάνω από το κεφάλι του Ιησού, σύμφωνα με το χωρίο «και ιδού ηνεώχθησαν αυτώ οι ουρανοί και είδεν το πνεύμα του Θεού καταβαίνον ωσεί περιστεράν και ερχόμενον επ’ αυτόν» (Ματθ. 3, 16).
❋ ΕΝΑ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ που κατευθύνεται από τον Ουρανό, εικονίζεται σε παλιότερες εικόνες βεβαιώνοντας «του λόγου το αληθές» και δείχνοντας ότι «ούτος εστίν ο Υιός μου ο Αγαπητός εν ω ευδόκησα» (Ματθ. 3, 13).
❋ ΤΡΕΙΣ Ή ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΑΓΓΕΛΟΙ προσκλίνοντες στα αριστερά του Κυρίου, έχουν καλυμμένα τα χέρια τους με ιμάτια για να ντύσουν τον Ιησού μόλις βγει από το νερό.
❋ ΣΤΟ ΝΕΡΟ κάτω από τα πόδια του Ιησού εικονίζονται με προσωποποιήσεις, σύμφωνα με την ελληνιστική παράδοση, η ΘΑΛΛΑΣΣΑ και ο ΙΟΡΑΝΗΣ.
Η ΘΑΛΑΣΣΑ παριστάνεται με μορφή γυναίκας «νηχομένης».
Ο ΙΟΡΔΑΝΗΣ παριστάνεται σαν γέροντας γυμνός, συνήθως πάνω σε ψάρι.
❋ ΨΑΡΙΑ πλαισιώνουν τον Ιησού μέσα στον ποταμό και μερικές φορές βλέπουμε και βλάστηση στις βραχώδης ακτές.
❋ ΜΙΑ ΑΞΙΝΑ στη ρίζα ενός δέντρου βρίσκεται στα αριστερά της εικόνας θυμίζοντας σε όλους εμάς τα ξεκάθαρα λόγια του Ιωάννη του Προδρόμου «ήδη δε και η αξίνη προς την ρίζαν των δένδρων κείται, παν ουν δένδρον μη ποιούν καρπόν καλόν εκκόπτεται και εις πυρ βάλλεται» (Ματθ. 3, 10) η αξίνα βρίσκεται ήδη στη ρίζα των δέντρων• κάθε δέντρο, λοιπόν, που δεν κάνει καλό καρπό, κόβεται, και ρίχνεται στη φωτιά).
❋ ΕΝΑΣ ΤΕΤΡΑΚΕΦΑΛΟΣ ΔΡΑΚΟΝΤΑΣ ή μορφές δρακόντων σε κάποιες εικόνες, όπου πάνω πατάει ο Ιησούς και συντρίβει, συμβολίζει τον διάβολο και τα προσωπεία του. Η παράσταση οφείλεται στην υμνολογία και ειδικότερα στα λόγια ευχής του αγιασμού "Συ τας κεφαλάς των εμφωλευόντων δρακόντων συνέτριψας".
❋ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ που φαίνονται να ξεπροβάλλουν πίσω από ένα βράχο, στην μεριά του Προδρόμου, είναι οι μαθητές του Ιωάννου που, με απορία καθρεπτισμένη στα πρόσωπά τους, αναλογίζονται αν ο βαπτιζόμενος Ιησούς είναι πράγματι ο Μεσσίας που περίμεναν.
ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΤΗΣ ΒΑΠΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΥΠΟ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ, ΛΕΓΕΤΑΙ ΑΛΛΙΩΣ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ.
ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ σημαίνει ότι τότε μας φανερώθηκε ο Θεός. Δηλαδή κατά την Βάπτιση του Ιησού έχουμε την ταυτόχρονη φανέρωση των υποστάσεων του Τριαδικού μας Θεού.
1. Του Υιού του Θεού – με την παρουσία του Ιησού.
2. Την παρουσία του Αγίου Πνεύματος - «εν είδει περιστεράς» αλλά και
3. Την παρουσία του Πατέρα, που με τον λόγο της φωνής Του βεβαιώνει του λόγου το αληθές ότι: «ούτος εστίν ο Υιός μου ο Αγαπητός εν ω ευδόκησα» (Ματθ. 3, 13).
✟ Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΣ ΝΑ ΦΩΤΙΖΕΙ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ!