ΟΜΟΡΦΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
ΑΓ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
Όταν βλέπεις πράγματα ωραία στην όψη και τίμια στη γη, σκέψου, ότι όλα είναι μηδαμινά, και σαν μια κοπριά, σε σχέση με την σύγκριση των ωραιοτήτων και πλουσιοτήτων του ουρανού, τα οποία μετά το θάνατο θα απολαύσεις αν καταφρόνησες όλο τον κόσμο·
Στρέφοντας όλη τη ματιά σου προς τον ήλιο, σκέψου ότι περισσότερο από αυτόν είναι φωτεινή και ωραία η ψυχή σου, αν σταματάς στη χάρη του Ποιητού σου· διαφορετικά, είναι περισσότερο σκοτεινή και σιχαμερή από το καταχθόνιο σκοτάδι. Βλέποντας με τα μάτια σου στον ουρανό, πέρασε με τα μάτια της ψυχής σου ψηλότερα στο πύρινο ουρανό (1), και εκεί συγκεντρώσου με τον λογισμό, σαν να σου είναι αυτός έτοιμος για παντοτινή ευτυχέστατη κατοικία, εφ’ όσον ζήσεις εδώ στη γη με αθωότητα. Ακούγοντας τα κελαδίσματα των πουλιών πάνω στα δέντρα την εποχή της ανοίξεως και άλλα μελωδικά τραγούδια, ανέβασε το νου σου σε εκείνα τα γλυκοκελαδήσματα του Παραδείσου, και σκέψου πως εκεί ακούγεται ασταμάτητα το Αλληλούια και οι άλλες αγγελικές δοξολογίες (2) και παρακάλεσε τον Θεό να σε αξιώσει να τον υμνείς για πάντα, μαζί με εκείνα τα ουράνια πνεύματα «Και μετά ταύτα ήκουσα φωνήν όχλου πολλού μεγάλην εν τω ουρανώ, λέγοντος Αλληλούια» (Αποκ. 19,3).
Όταν καταλάβεις ότι νιώθεις ευχαρίστηση από την ωραιότητα των δημιουργημάτων, σκέψου, ότι εκεί παρακάτω από την ευχαρίστηση, βρίσκεται κρεμασμένο το υποχθόνιο φίδι, πολύ προσεκτικό και πρόθυμο να σε σκοτώσει η ακόμη και να σε πληγώσει και πες εναντίον του· «Α, καταραμένο φίδι! πως κάθεσαι έτσι που έχεις στήσει παγίδα, για να με καταφάς»! και έπειτα αφού στραφείς προς το Θεό, πες· «Ευλογητός είσαι, Θεέ μου, που μου φανέρωσες το εχθρό μου και με ελευθέρωσες από το λυσσασμένο του λάρυγγα και το άγγιστρο». Και αμέσως κατάφυγε, κατάφυγε στις πληγές του εσταυρωμένου, συγκεντρώσου σε αυτές, και σκέψου πόσο υπέφερε ο Κύριός μας στην αγιότατη σάρκα του, για να σε ελευθερώσει από την αμαρτία και να σε κάνει να μισήσεις τις ηδονές της σάρκας.
Σου θυμίζω και άλλο ένα πράγμα, για να αποφύγεις αυτή την επικίνδυνη απόλαυση και ευχαρίστηση της σάρκας· και αυτό είναι, το να βυθίζεις καλά το νου σου στο να συλλογίζεται μετά από τον θάνατο τι θα γίνει εκείνο το πρόσωπο που τότε σου άρεσε· δηλαδή, ότι θα γονή σάπιο και γεμάτο σκουλήκια και βρωμιά· όταν περπατάς σε κάθε βήμα και διασκελισμό ποδιού που κάνεις, θυμήσου πως κατά αυτόν τον τρόπο πηγαίνεις πλησιάζοντας στον τάφο. Βλέποντας πουλιά στον αέρα, η νερά να τρέχουν, σκέψου πως η ζωή σου με μεγαλύτερη ταχύτητα πετά και πηγαίνει στο τέλος της. Όταν ξεσηκωθούν άνεμοι δυνατοί τον χειμώνα, η αστράφτει και βροντάει ο ουρανός, τότε θυμήσου τη φοβερή μέρα της Κρίσεως· και κλίνοντας τα γόνατα, προσκύνησε τον Θεό και παρακάλεσέ τον να σου δώσει χάρη και χρόνο, να ετοιμασθείς καλά, για να παρουσιασθείς τότε μπροστά στην Ύψιστη Μεγαλειότητα.
Εάν σε βρουν διάφορα γεγονότα, εξασκήσου κατά αυτό τον τρόπο· όταν, παραδείγματος χάριν, είσαι στενοχωρημένος από κανένα πόνο η μελαγχολία η υποφέρεις από πυρετό η κρύωμα η κάτι άλλο θλιβερό, ανέβασε το νου σου στο θέλημα του Θεού, στον οποίο φάνηκε ευχάριστο για το καλό σου να υποφέρεις σ αυτό το μέτρο και αυτή την εποχή εκείνη την αρρώστια και την θλίψι, για την οποία, χαρούμενος για την αγάπη που σου δείχνει ο Θεός, και για την αφορμή που σου δίνει να τον υπηρετήσεις σε όλα εκείνα που του αρέσουν περισσότερο, πες με την καρδιά σου· «Ιδού εις εμέ το πλήρωμα του θελήματος του Θεού μου, το οποίο από πολλά χρόνια όρισε με αγάπη να υποφέρω εγώ αυτή την θλίψι· ας είναι πάντα ευλογημένος ο αγαθότατος μου Δεσπότης». Και πάλι, όταν έλθει στο νου σου κανένας καλός λογισμός, στρέψου στο Θεό και γνωρίζοντας ότι προήλθε από αυτόν, ευχαρίστησέ τον.
Όταν κάνεις ανάγνωση, πίστεψε ότι βλέπεις τον Θεό κάτω από εκείνα τα λόγια, και δέξου τα σαν να προέρχονταν από το θεϊκό του στόμα.
Τον καιρό που βλέπεις ότι βασιλεύει ο ήλιος και έρχεται η νύχτα, λυπήσου και παρακάλεσε τον Θεό, να μην πέσεις στο αιώνιο σκοτάδι.
Βλέποντας τον σταυρό, συλλογίσου πως αυτός είναι η σημαία και το λάβαρο της εκστρατείας και του πολέμου σου, και πως, αν απομακρυνθείς από αυτόν, θα παραδοθείς στα χέρια των εχθρών αν όμως τον ακολουθήσεις, θα φτάσεις στον ουρανό φορτωμένος με ένδοξα βραβεία.
Βλέποντας την εικόνα της Παναγίας, αφιέρωσε την καρδιά σου σ αυτή που βασιλεύει στον Παράδεισο και ευχαρίστησέ την, γιατί στάθηκε πάντα έτοιμη στο θέλημα του Θεού σου, γιατί γέννησε, θήλασε, ανέθρεψε τον Λυτρωτή του κόσμου, και γιατί δεν λείπει στον αόρατό μας πόλεμο η προστασία και η βοήθειά της. Οι εικόνες των Αγίων, ας παραβάλλουν στο νου σου ότι έχεις τόσους συμπαραστάτες και μεσίτες στον Θεό και παρακαλούν για σένα· αυτοί ρίχνοντας με γενναιότητα τα κοντάρια τους και αφού περπάτησαν, σου άνοιξαν τον δρόμο, μέσα από τον οποίο περπατώντας, θα στεφανωθείς και συ μαζί τους σε μια δόξα παντοτινή.
Όταν δεις τις Εκκλησίες, ανάμεσα στις άλλες ευλαβείς σκέψεις σου, συλλογίσου ότι η ψυχή σου είναι ναός του Θεού, σύμφωνα με «εσείς είσθε ναός του ζωντανού Θεού » (Β´ Κορινθ. 6,16) και πρέπει να την διατηρείς καθαρή και αγνή.
Ακούγοντας σε κάθε στιγμή τον ασπασμό του Αγγέλου το, Θεοτόκε Παρθένε, κάνε αυτές τις σκέψεις· α´) ευχαρίστησε τον Θεό για εκείνο το μήνυμα, που έστειλε από τον ουρανό στη γη και στάθηκε η αρχή της σωτηρίας μας. β´) Χαίρε μαζί με την Αειπάρθενο Μαρία για τα πολλά μεγαλεία της, στα οποία υψώθηκε για την εξαίρετη τιμή και βαθύτατη ταπείνωση της. Και γ´) προσκύνησε μαζί με αυτήν την ευτυχισμένη Μητέρα και με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ το θείο της βρέφος, που τότε αμέσως συνελήφθη στη παναγία της μήτρα· αυτό πρέπει να το επαναλαμβάνεις τρεις φορές την ημέρα, το βράδυ, το πρωί και το μεσημέρι.
Την δε Πέμπτη το βράδυ, σκέψου την λύπη της Θεοτόκου για τον γεμάτο αίματα ιδρώτα, που έτρεξε από τον αγαπητό της Υιό μέσα στο Κήπο που προσευχόταν, όταν πήγαν οι στρατιώτες με τον Ιούδα και τον έπιασαν και για την θλίψι που είχε ο Υιός της όλη εκείνη την νύχτα· το πρωί της Παρασκευής, σκέψου τις λύπες και τους πόνους που δοκίμασε για την παρουσίαση του μονογενούς Υιού της στον Πιλάτο και στον Ηρώδη, για την απόφαση του θανάτου και για το σήκωμα του Σταυρού του· το μεσημέρι, έως το Σάββατο, σκέψου την ρομφαία της θλίψεως που πέρασε την καρδιά αυτής της πολύ άξιας Κυρίας, για την σταύρωση και τον θάνατο του μονάκριβου παιδιού της, για το σκληρότατο τρύπημα της λόγχης της αγίας του πλευράς και για την ταφή του κ.τ.λ. Και με συντομία, ας είσαι πάντα ξάγρυπνος και προσεκτικός, στο να κυβερνάς τις αισθήσεις σου, και σε κάθε τι που τυχαίνει, χαροποιό η λυπηρό, αγωνίσου να κινείσαι η να πηγαίνεις πίσω, όχι από την αγάπη η το μίσος των επιγείων, αλλά από μόνη την θέληση του Θεού και να δέχεσαι αυτά η να τα αποστρέφεσαι τόσο, όσο θέλει ο Θεός.
Λοιπόν, ας γνωρίζεις ότι τους παραπάνω τρόπους, που σου φανέρωσα για την κυβέρνηση των αισθήσεών σου, δεν σου τους έδωσα για να ασχολείσαι συνέχεια με αυτούς· επειδή και έχεις υποχρέωση σχεδόν πάντα, να έχεις το νου σου μαζεμένο μέσα στην καρδιά σου, για να στέκεσαι μαζί με τον Κύριό σου, ο οποίος θέλει να προσέχεις στο να νικάς τους εχθρούς σου και τα πάθη σου, με συνεχείς πράξεις, τόσο με το να αντιστέκεσαι σ’ αυτά, όσο και με τις πράξεις των αντίθετων αρετών, καθώς σου προείπα στο ιγ´ κεφάλαιο· αλλά σου τους ερμήνευσα για να γνωρίζεις να κυβερνάς τον εαυτό σου, όταν το καλέσει η ανάγκη. Γιατί πολλοί, και παλαιοί και νέοι ασκητές, και άλλοι με παρόμοιες φαντασίες πλανήθηκαν και χάθηκαν από τον διάβολο, ο οποίος γνωρίζει και συνηθίζει να μετασχηματίζεται σε άγγελο φωτός, καθώς είπε ο Παύλος, για να πλανήσει τον άνθρωπο· «Και ο ίδιος ο σατανάς μεταμφιέζεται σε άγγελο φωτός» (Β´ Κορινθ. 11,14).
Γνώριζε επίσης και αυτό, ότι καθώς από την αίσθηση γεννιέται η φαντασία, έτσι αντιστρόφως και από την φαντασία γεννιέται η αίσθηση, δηλαδή τόσο πολύ χοντραίνει και παχαίνει η φαντασία σε μερικούς ανθρώπους, που προκαλεί τις ίδιες ενέργειες και έχει τα ίδια αποτελέσματα, που κάνει και η αίσθηση· γι αυτό πολλοί υποχόνδριοι και φαντασιώδεις φοβούνται από τις φαντασίες τους, όπως φοβούνται και από τις αισθήσεις τους· και η γλυκαίνονται και προσπαθούν η πονούν και υποφέρουν κάποιοι και πεθαίνουν μόνο και μόνο από αυτά τα πρόσωπα και πράγματα που φαντάζονται, παρομοίως σαν να ήταν παρόντα αισθητά και πραγματικά, αυτά τα ίδια πρόσωπα και πράγματα που φαντάζονται. Και, λοιπόν, ποιός δεν βλέπει πόσο κακό πράγμα είναι η φαντασία και πόσο πρέπει να την αποφεύγουμε;
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
1. Ο πύρινος ουρανός έχοντας την ουσία του από φως καθαρώτατο, κατά τον άγιο Κάλλιστο, είναι, κατά τους θεολόγους, ο θρόνος του Θεού, κατά το «ο ουρανός μοι θρόνος»· και πάλι, «ο ουρανός του ουρανού τω Κυρίω» αυτός είναι και η κατοικία όλων των αγίων, τόσον Αγγέλων, όσον και των ανθρώπων· αυτός είναι και η πολυπόθητη βασιλεία των ουρανών, σχετικά για την οποία έλεγε ο μακάριος Αυγουστίνος, «αν και μίαν μόνην ημέραν έμελλον να απολαύσω την ουράνιον βασιλείαν, πάντα τα του κόσμου και πάσαν σωματικήν καταφρονήσω απόλαυσιν». Και ο Ιερώνυμος εμφανίστηκε σε όνειρο στον ιερό Αυγουστίνο πρώτα τον ερώτησε σχετικά με την βασιλεία των ουρανών, έλεγε· «Αδελφέ, η ουράνια μακαριότητα και με το στόμα δεν περιγράφεται και με τον ανθρώπινο νου δεν καταλαβαίνεται. Αυτήν και οι Άγγελοι απολαμβάνουν και οι δίκαιοι συναπολαμβάνουν και πίστευε έτσι».
2. Τρεις εξαίσιοι ύμνοι και δοξολογίες είναι, με τις οποίες δοξολογούν την Αγία Τριάδα οι εννιά τάξεις των Αγγέλων. Και της μεν πρώτης Ιεραρχίας των Θρόνων, Χερουβίμ και Σεραφίμ, είναι ο ίδιος ύμνος, το, Γελ γελ το οποίο βγαίνει από τους κύκλους των Χερουβίμ κατά τον Ιεζεκιήλ (κεφ. 1,13), δηλώνει δε ανακυλισμό, σύμφωνα με τον Άγιον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη (Ουράν. Ιεραρχ. κεφ. ιε´)· της δε δεύτερης ιεραρχίας, των Κυριοτήτων, Δυνάμεων και Εξουσιών, ο ίδιος ύμνος είναι το, Άγιος, άγιος, άγιος (Ησ. 6,3). Της δε τρίτης των Αρχών Αρχαγγέλων και Αγγέλων ίδιος ύμνος είναι το, Αλληλούια, κατά τον Νικήτα τον Στηθάτη (Φιλοκαλ. κεφ. η´ της τρίτης εκατοντ.)
Βλέποντας την εικόνα της Παναγίας, αφιέρωσε την καρδιά σου σ αυτή που βασιλεύει στον Παράδεισο και ευχαρίστησέ την, γιατί στάθηκε πάντα έτοιμη στο θέλημα του Θεού σου, γιατί γέννησε, θήλασε, ανέθρεψε τον Λυτρωτή του κόσμου, και γιατί δεν λείπει στον αόρατό μας πόλεμο η προστασία και η βοήθειά της. Οι εικόνες των Αγίων, ας παραβάλλουν στο νου σου ότι έχεις τόσους συμπαραστάτες και μεσίτες στον Θεό και παρακαλούν για σένα· αυτοί ρίχνοντας με γενναιότητα τα κοντάρια τους και αφού περπάτησαν, σου άνοιξαν τον δρόμο, μέσα από τον οποίο περπατώντας, θα στεφανωθείς και συ μαζί τους σε μια δόξα παντοτινή.
Όταν δεις τις Εκκλησίες, ανάμεσα στις άλλες ευλαβείς σκέψεις σου, συλλογίσου ότι η ψυχή σου είναι ναός του Θεού, σύμφωνα με «εσείς είσθε ναός του ζωντανού Θεού » (Β´ Κορινθ. 6,16) και πρέπει να την διατηρείς καθαρή και αγνή.
Ακούγοντας σε κάθε στιγμή τον ασπασμό του Αγγέλου το, Θεοτόκε Παρθένε, κάνε αυτές τις σκέψεις· α´) ευχαρίστησε τον Θεό για εκείνο το μήνυμα, που έστειλε από τον ουρανό στη γη και στάθηκε η αρχή της σωτηρίας μας. β´) Χαίρε μαζί με την Αειπάρθενο Μαρία για τα πολλά μεγαλεία της, στα οποία υψώθηκε για την εξαίρετη τιμή και βαθύτατη ταπείνωση της. Και γ´) προσκύνησε μαζί με αυτήν την ευτυχισμένη Μητέρα και με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ το θείο της βρέφος, που τότε αμέσως συνελήφθη στη παναγία της μήτρα· αυτό πρέπει να το επαναλαμβάνεις τρεις φορές την ημέρα, το βράδυ, το πρωί και το μεσημέρι.
Την δε Πέμπτη το βράδυ, σκέψου την λύπη της Θεοτόκου για τον γεμάτο αίματα ιδρώτα, που έτρεξε από τον αγαπητό της Υιό μέσα στο Κήπο που προσευχόταν, όταν πήγαν οι στρατιώτες με τον Ιούδα και τον έπιασαν και για την θλίψι που είχε ο Υιός της όλη εκείνη την νύχτα· το πρωί της Παρασκευής, σκέψου τις λύπες και τους πόνους που δοκίμασε για την παρουσίαση του μονογενούς Υιού της στον Πιλάτο και στον Ηρώδη, για την απόφαση του θανάτου και για το σήκωμα του Σταυρού του· το μεσημέρι, έως το Σάββατο, σκέψου την ρομφαία της θλίψεως που πέρασε την καρδιά αυτής της πολύ άξιας Κυρίας, για την σταύρωση και τον θάνατο του μονάκριβου παιδιού της, για το σκληρότατο τρύπημα της λόγχης της αγίας του πλευράς και για την ταφή του κ.τ.λ. Και με συντομία, ας είσαι πάντα ξάγρυπνος και προσεκτικός, στο να κυβερνάς τις αισθήσεις σου, και σε κάθε τι που τυχαίνει, χαροποιό η λυπηρό, αγωνίσου να κινείσαι η να πηγαίνεις πίσω, όχι από την αγάπη η το μίσος των επιγείων, αλλά από μόνη την θέληση του Θεού και να δέχεσαι αυτά η να τα αποστρέφεσαι τόσο, όσο θέλει ο Θεός.
Λοιπόν, ας γνωρίζεις ότι τους παραπάνω τρόπους, που σου φανέρωσα για την κυβέρνηση των αισθήσεών σου, δεν σου τους έδωσα για να ασχολείσαι συνέχεια με αυτούς· επειδή και έχεις υποχρέωση σχεδόν πάντα, να έχεις το νου σου μαζεμένο μέσα στην καρδιά σου, για να στέκεσαι μαζί με τον Κύριό σου, ο οποίος θέλει να προσέχεις στο να νικάς τους εχθρούς σου και τα πάθη σου, με συνεχείς πράξεις, τόσο με το να αντιστέκεσαι σ’ αυτά, όσο και με τις πράξεις των αντίθετων αρετών, καθώς σου προείπα στο ιγ´ κεφάλαιο· αλλά σου τους ερμήνευσα για να γνωρίζεις να κυβερνάς τον εαυτό σου, όταν το καλέσει η ανάγκη. Γιατί πολλοί, και παλαιοί και νέοι ασκητές, και άλλοι με παρόμοιες φαντασίες πλανήθηκαν και χάθηκαν από τον διάβολο, ο οποίος γνωρίζει και συνηθίζει να μετασχηματίζεται σε άγγελο φωτός, καθώς είπε ο Παύλος, για να πλανήσει τον άνθρωπο· «Και ο ίδιος ο σατανάς μεταμφιέζεται σε άγγελο φωτός» (Β´ Κορινθ. 11,14).
Γνώριζε επίσης και αυτό, ότι καθώς από την αίσθηση γεννιέται η φαντασία, έτσι αντιστρόφως και από την φαντασία γεννιέται η αίσθηση, δηλαδή τόσο πολύ χοντραίνει και παχαίνει η φαντασία σε μερικούς ανθρώπους, που προκαλεί τις ίδιες ενέργειες και έχει τα ίδια αποτελέσματα, που κάνει και η αίσθηση· γι αυτό πολλοί υποχόνδριοι και φαντασιώδεις φοβούνται από τις φαντασίες τους, όπως φοβούνται και από τις αισθήσεις τους· και η γλυκαίνονται και προσπαθούν η πονούν και υποφέρουν κάποιοι και πεθαίνουν μόνο και μόνο από αυτά τα πρόσωπα και πράγματα που φαντάζονται, παρομοίως σαν να ήταν παρόντα αισθητά και πραγματικά, αυτά τα ίδια πρόσωπα και πράγματα που φαντάζονται. Και, λοιπόν, ποιός δεν βλέπει πόσο κακό πράγμα είναι η φαντασία και πόσο πρέπει να την αποφεύγουμε;
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
1. Ο πύρινος ουρανός έχοντας την ουσία του από φως καθαρώτατο, κατά τον άγιο Κάλλιστο, είναι, κατά τους θεολόγους, ο θρόνος του Θεού, κατά το «ο ουρανός μοι θρόνος»· και πάλι, «ο ουρανός του ουρανού τω Κυρίω» αυτός είναι και η κατοικία όλων των αγίων, τόσον Αγγέλων, όσον και των ανθρώπων· αυτός είναι και η πολυπόθητη βασιλεία των ουρανών, σχετικά για την οποία έλεγε ο μακάριος Αυγουστίνος, «αν και μίαν μόνην ημέραν έμελλον να απολαύσω την ουράνιον βασιλείαν, πάντα τα του κόσμου και πάσαν σωματικήν καταφρονήσω απόλαυσιν». Και ο Ιερώνυμος εμφανίστηκε σε όνειρο στον ιερό Αυγουστίνο πρώτα τον ερώτησε σχετικά με την βασιλεία των ουρανών, έλεγε· «Αδελφέ, η ουράνια μακαριότητα και με το στόμα δεν περιγράφεται και με τον ανθρώπινο νου δεν καταλαβαίνεται. Αυτήν και οι Άγγελοι απολαμβάνουν και οι δίκαιοι συναπολαμβάνουν και πίστευε έτσι».
2. Τρεις εξαίσιοι ύμνοι και δοξολογίες είναι, με τις οποίες δοξολογούν την Αγία Τριάδα οι εννιά τάξεις των Αγγέλων. Και της μεν πρώτης Ιεραρχίας των Θρόνων, Χερουβίμ και Σεραφίμ, είναι ο ίδιος ύμνος, το, Γελ γελ το οποίο βγαίνει από τους κύκλους των Χερουβίμ κατά τον Ιεζεκιήλ (κεφ. 1,13), δηλώνει δε ανακυλισμό, σύμφωνα με τον Άγιον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη (Ουράν. Ιεραρχ. κεφ. ιε´)· της δε δεύτερης ιεραρχίας, των Κυριοτήτων, Δυνάμεων και Εξουσιών, ο ίδιος ύμνος είναι το, Άγιος, άγιος, άγιος (Ησ. 6,3). Της δε τρίτης των Αρχών Αρχαγγέλων και Αγγέλων ίδιος ύμνος είναι το, Αλληλούια, κατά τον Νικήτα τον Στηθάτη (Φιλοκαλ. κεφ. η´ της τρίτης εκατοντ.)